UN POUCO DE TEORÍA DAS DORNAS..

Un pequeno achegamento á embarcación DORNA

Sobre a orixe da dorna non imos debater aquí. Moitas son as teses sobre este tema: desde as orixes nórdicas duns ata a influencia das embarcacións  mediterráneas, pasando polas similitudes con embarcacións da chamada área cultural celta.

Pero... por que non podemos pensar que á dorna é unha embarcación orixinariamente galega, o que non exclúe a importancia das influencias e achegas recibidas polo contacto con outras culturas, como defende o noso primeiro presidente Santiago Páramo no seu estudio sobre as dornas?

... Por que os nomes dos costados son específicos das dornas: arca ou meo para babor e couso para estribor, que ben puideron ser tomados de puntos xeográficos da boca da ría como a punta da Arca ou Couso en Aguiño?

... Non será quizais que nunha área determinada, o remate da península do Barbanza na ribeira norte da ría de Arousa, nunha época imprecisa desenvolveuse un tipo de embarcación propia que acabou estendéndose polo litoral das Rías Baixas?

... O nome definitorio de “dorna carreirana” non terá que ver co berce da súa orixe?

O que é indiscutible é que a dorna é a embarcación máis representativa da Nosa Terra.

A construción tradicional das dornas consiste nunha técnica chamada tingladillo que na ribeira norte da ría de Arousa coñécese como de calime. Este consiste na superposición das táboas do casco como se fosen tellas, sendo isto unhas dos grandes sinais de identidade das dornas.

O tamaño dunha dorna determina tamén o tipo da mesma e o tamaño mídese por cuartas de quilla, equivalendo esta a 21 centímetros.

O tipo de dorna ven definido polo seu tamaño, que está determinado polas artes de pesca e traballos no mar ó que son destinadas. Tradicionalmente, tres tipos de dorna son subliñados: polbeira, trasmalleira e xeiteira.

A polbeira é a máis pequena das dornas, estando as súas medidas ó redor das 7 ou 8 cuartas de quilla. A súa actividade vai dirixida á pesca do polbo, a pesca de liña ou a colleita da ameixa e a súa actividade realízase nas augas interiores da ría. Pode ser tripulada por un só mariñeiro.

A trasmalleira, ocupa un tamaño intermedio entre a polbeira e a xeiteira e empregábase para a pesca con trasmallos, liñas e palangres.

A xeiteira, é a maior das dornas(máis de doce cuartas) e a que maior tripulación precisaba, sendo a súa arte de pesca, o xeito. Está deseñada para navegar en mar aberto, máis aló da boca da ría na procura dos bancos de sardiña. A súa tripulación podía estar composta por media ducia de mariñeiros.

As dornas tradicionais van aparelladas con vela “ó terzo” ou de relinga. O emprego dos remos na propulsión presenta a característica voga cruzada que permita a un mariñeiro pescar coa liña e facer as manobras pertinentes ó mesmo tempo.

Podemos observar outra diferenza tipolóxica nas dornas, entre as dornas carreiranas e mecas, atendendo ó lanzamento da proa destas últimas, sendo propias do litoral do Grove.

Coa introdución do motor e as novas innovacións técnolóxicas motivaron que os carpinteiros de ribeira fosen adaptando as dornas ás novas necesidades suscitadas, adaptando a embarcación en función dos usos e necesidades das súas actividades. Por exemplo, a aparición da dorna de tope, unha variante construtiva da tradicional dorna de calime que presenta un forro liso, levando as xuntas das táboas da obra viva unidas a tope.

Unha bibliografía para achegarse ó mundo das dornas e das embarcacións tradicionais:

Mörling, Staffan.  As embarcacións tradicionais de Galicia (Ed. Consellería de Pesca, 1989)

Mörling, Staffan. “Lanchas e dornas: a estabilidade cultural e morfoloxía das embarcacións na costa occidental de Galicia” (Consellería de Pesca, 2005)

Páramo Aller, Santiago. “As dornas. No marisqueo e na pesca artesanal na Arousa Norte” (Consellería de Pesca, 1991)

Lourenzo Fernández, Xaquín. “As dornas de Porto do Son” (Revista Nós nº 126-127, 1934)

Fariña Bustos, Francisco. “Sobre el origen histórico de la dorna”. (Boletín Auriense, tomo V, 1975)

Massó y García-Figueroa, J. Mª. “Barcos en Galicia de la prehistoria hasta hoy y del Miño al Finisterre” (Deputación de Pontevedra, 1982)